miércoles, 13 de noviembre de 2013

A Música das Fadas Mariñas

Conta Plácido Castro como nunha das xornadas que pasou naquel verán de 1928 na illa Gran Blasket o seu guía e compañeiro, o londinense Doutor Flower, fixo chamar a todos os habitantes para repartir entre eles os cartos que gañara cos relatórios sobre os seus estudos na illa. Reunidos na cociña da casa do rei da illa e logo de recolleren a súa parte formouse logo foliada. Plácido conta coma os meniños e rapazas escomezaron a cantar en gaélico.
Máis o que verdadeiramente emocionou ao viaxeiro foi coma nun intre da foliada se fixo o silenzo. Un silenzo cerimonial que rachou Paddy Na hInn'sh o fiddler da illa interpretando a peza "Port na Bon Kee", hoxe escrita coma Port Na Bpucai, o que viría sendo na língua de Rosalía A Música das Fadas.

Plácido Castro aproveitou para transcribir a peza para abraio dos illeiros que non daban creto a que unha melodía das fadas se poidera representar a base de liñas e puntiños.

A lenda da peza contanos coma tres mariñeiros da illa Inis Mhic Aoibhleáin, que andaban a faenar, escoitaron unha fermosa melodía que xurdía das augas. Enfeitizados por aqueles sons bogaron tras deles na crenza de que se ían atopar coas fadas. Non atopaton ás fadas cantoras mais remataron por aprender a peza que se popularizou axiña entre os músicos daquelas illas. A tan estrano suceso adicou o poeta Seamus Heaney o seu fermoso poema "The Given Note":


Lonxe da poética da lenda atopamos a explicación actual que nos dí que aqueles mariñeiros probablemente escoitaron os cantos dos xibardos ou baleas xibadas. De ser esto certo o fermoso alalá das Blasket suporía un caso máis de imitación dos sons da natureza na música tradicional.



martes, 5 de noviembre de 2013

Un Galego en Irlanda<--->A Galician in Ireland

Debo confesar que nada sabía sobre Plácido Castro até hai poucos días cando un bó amigo puxo na miña man o libro no que se recollen os artigos e fotografías que publicou no diario "El Pueblo Gallego" entre o 24 de agosto e o 21 de setembro de 1928 nos que relataba a súa viaxe por Irlanda. Contaba daquelas o amigo Plácido 26 invernos.
Nunha fermosa pasaxe do seu relato contanos un serao fronte a lareira na casa de Kate Casey, filla do rei da illa Gran Blasket (An Blascaod Mór):
"De cando en cando, Kate, no seu inglés arcaico e encantador, cheo de xiros gaélicos, reminiscente da fala dos paisanos de Synge faime preguntas no tocante á vida en Galicia. Abraia ao saber que na nosa terra úsanse culleres de pao, que os bois erguen as redes nas nosas praias. Interésalle canto se relaciona coa nosa vida: a pesca, a agricultura. Interpreta as miñas respostas á súa familia, xa que eles non entenden o inglés e comentan estas cousas que para eles son deleitosamente exóticas..."

De imaxinarmos os sons que se escoitaban naquel serao, poderían semellarse aos desta sesión do Micho Russell e amizades, un chisco máis á norte no Country Clare. Por certo, nela vemos o uso da pandeira, exacta aquí á galega que logo evoluiría ao longo do pasado século para orixinar o Bodhran.

Plácido Castro foi educado dende cativo en escolas de Glasgow polo que daquela estaba moi ben relacionado nos eidos sociais e culturais de Londres. O seu dominio do Inglés permitiulle realizar varias traducións ao galego. Por outra banda, a súa visión da nosa terra dende o exterior fixo que acadara unha perspectiva dende a que fitaba a necesidade dunha proxeción internacional da nosa cultura e do galeguismo en xeral. Esta proxeción materializaríase na participación dunha delegación galega no Congreso de Nacionalidades Europeas celebrado en Berna no 1933.

A mesma proxeción internacional da nosa cultura que buscou o galeguismo de preguerra conqueriu, por exemplo, que os Gaiteiros de Soutelo fixeran unha xira polos mellores teatros ao longo de todo o continente americano ou que estiveran mesmo a piques de actuar na inauguración das olimpiadas de Berlín de 1936. Mágoa que tiveran que voltar para casa precipitadamente vía Lisboa. Logo todo ficou escuro, coa escuridade da noite... a longa noite de pedra.

jueves, 17 de octubre de 2013

O meniño Cúchulainn

O neno Cuchulainn, fillo do deus Lugh e da irmá ou filla do rei do Ulster Dectera, amosou as súas capacidades dende idades ben temperás.

Recibiu o nome de Setanta no intre do seu nacemento, mais sendo aínda ben pequeno sucedeu que se entretivo enredando cos outros cativos e cando quixo ir cear á casa do ferreiro Cullan xa era noite. Este soltara xa ao seu xigante can de garda que atacou ao neno para impedirlle o paso á casa. Cando os convidados á cea saíron alarmados polo balbordo atoparon ao meniño cun pé sobre o corpo do can morto.

Ao decatarse o neno de que Cullan o ferreiro se botara a chorar polo seu can ofreceuse el mesmo para gardarlle a casa. Foi entón cando Cathbad o druída do Ulster, que se atopaba entre os convidados á cea, proclamou que o nome do cativo sería dende entón Cu Chulain o que ven sendo O Can de Cullan.
Das moitas máis fazañas e aventuras que viviría Cuchulainn para ao fin morrer mozo loitando contra tres exércitos coa súa lanza Gael Bog na man, falaremos noutras ocasións.

Caoineadh Cu Chulain ou o Laído por Cuchulainn, é un fermoso slow air (o que viría sendo o noso alalá) que aquí vos deixo na interpretación maxistral dun novísimo Davy Spillane para o encete do espectáculo Riverdance.

martes, 24 de septiembre de 2013

Serous transatlanticos

Xa longamente temos falado das relacións entre as nosas músicas e as dos nosos curmáns de alén do atlántico. Toca agora tirar a destaque unha iniciativa dos nosos irmáns do norte para achegárense aínda máis, botar unha alancada e deixar un pé en cada beira. A esta alancada, que foi organizada polas cadeas de televisión BBC4, BBC Scotland e RTE (Tv pública irlandesa), puxéronlle o nome de "Trasatlantic Sessions". A idea consistiu na realización de encontros entre recoñecidos intérpretes de música celta de Irlanda e Escocia con outros non menos recoñecidos da que se deu en chamar Americana music (Bluegrass, Country, Hillbily...). Pois ben, como é que "cada animal coñece ao seu igual" logo xurdiu a maxia. Velaquí un exemplo da fermosa mistura entre música celta e bluegras (o que ven sendo coma xuntar a nai e maila filla) da man de Dan Tyminski (Guitarra e voz), Michael McGoldrick (Frauta irlandesa) e o mestre do dobro Jerry Douglas entre outros xenios. E a drede deixei para o remate o bocado máis doce: O mestre da gaita irlandesa Ronan Browne dirixindo unha autentica liturxia musical. Así que fóra luces, fitemos cara dentro e deixémonos aboiar até fundirmos co espírito da nai...

viernes, 20 de septiembre de 2013

Das feridas do pasado ao futuro primitivo

Nada conhezo de Marcos Lourenzo agás este relatório. A súa análise da Galiza actual é lúcida e directa coma uma frecha que afonda no albo do espírito que nos define coma pobo. A súa mensaxe cheganos cun aquel de lembranza, a da verdade esquecida, amais do recendo dese futuro primitivo ao que moitos temen e algúns desexamos... Dinos o autor:
"De pequeno eu vivía na Coruña. Ou mellor dito, sobrevivía na cidade, sometido a unha especie de estado de excepción, coma un intruso agochado nas marxes dun territorio estraño. Fun o último de tres irmáns e o primeiro en nacer na urbe. Pertenzo logo á primeira xeración urbana dunha familia de inmigrantes..."
Eiquí tedes o texto completo e unha boa banda sonora

miércoles, 17 de abril de 2013

Primavera!! Psicodelia, mestizaxe e neohipysmo

A chuvia: facedora dun país esculpido a golpes de tempo na rexa rocha. Fonte de regos, regatos e fermosísimas cachoeiras. Sangue da terra que se espalla penetrando en cada un dos organísmos que a habitamos...Mais nunca choveu que non escampara e conforme Beltaine se achega e o sol vai gañando a partida as primeiras raiolas fan estoupar gromos e corazóns.
O brixel non é alleo a foto nin termoperiodos e aínda que finca as súas fondas raíces no máis escuro do avesedo é quen de viaxar co maxín e soñarse dacabalo dunha táboa sucando as ondas perto dunha praia poboada por fermosas rapazas de minúsculos traxes de baño...

miércoles, 27 de marzo de 2013

Barney McKenna, na nosa lembranza

A piques de chegarmos ao día no que se cumpre un ano do seu pasamento imos lembrar ao grandísimo músico Barney McKenna. Coñecido pola maioría coma virtuoso do banjo tenor na banda "The Dubliners" coa que acadou éxito mundial.
Xunto co seu amigo Tony McMahon (do que xa temos falado) percorreu Irlanda e outros lugares na procura dos músicos tradicionais. Aquí podemolos ver no programa da RTÉ "The Green Linnet" de 1978, un magnífico traballo de valorización da música tradicional irlandesa nun intre no que o mal entendido progreso estaba a isolala nas aldeas e entre a coñecida coma "Travelling people".
O caracter de Barney, que era quen de por o soriso nos beizos de todos os que atopaba, foi o contrapunto ideal do reflexivo e didáctico McMahon.
No ano 2006 a televisión pública irlandesa RTÉ emitiu un documental conmemorativo do 20 aniversario da gravación do programa: The Green Linnet Remembered.
Hoxe, baixo esta chuvia perenne soan as chocas pra lembrarmos a Barney McKenna. Que as escoite dende as illas das mazairas que se atopan alén da brétema co banjo nunha man e unha pinta na outra.

viernes, 18 de enero de 2013

Sobre a matemática, a música e a soberanía alimentar

Se a matemática é algo natural ou foi creada polo home para explicarmos a nosa percepción do entorno é un tema que foi longamente discutido. Parece que xa os antigos gregos deran coa chave para saírmos das dúbidas, e esa chave atopábase no número φ (fi, número de ouro, deviña proporción...), descuberto coma relación de proporción entre segmentos de rectas. Resulta que a devandita proporción aparece tanto en figuras xeométricas coma en formacións naturais, dende a distribución de follas nunha galla até cunchas de moluscos. Pois ben, fi tamén aparece na música (que coma todos sabemos é irmá da matemática), de xeito que o propio valor de fi, que comeza con 1.61803398874989484820458683436563811772 e non remata nunca, tamén se pode interpretar coma unha partitura co resultado que podedes escoitar. Total, que poderíamos dicir que se a matemática provén da natureza, a música tamén. Isto non semella estraño á vista do sentido do ritmo e da afinación da xente que vive nas sociedades apegadas á terra, facendo parte da natureza. Semella que nas nosas sociedades “desenvolvidas” perdemos ese innato sentido musical conforme nos imos alonxando da terra. Este alonxamento podémolo entender dun xeito figurado (actividades humanas que prexudican ao equilibrio do planeta) ou dun xeito literal: canta xente hai que pasa a maior parte dos seus días sen pisaren a terra? Sempre sobre pavimentos que nos illan de gaia, que non nos deixan sentirmos a tomar parte dunha enerxía, dun megaorganismo do que todos somos células (por mágoa algunhas cecais canceríxenas). Neste contacto coa terra xoga un papel fundamental a alimentación, ou mellor dito, a capacidade de producirmos os nosos propios alimentos. Isto que se da en chamar soberanía alimentar e que amáis de engadir un grao de liberdade ás nosas vidas danos a oportunidade de metermos as mans na terra, dito dun xeito literal pero tamén figurado.